Φλεγμονή

Πολύ συχνά ακούμε από τον ορθοπεδικό μας ή αναφέρουμε ακόμη και εμείς οι ίδιοι τον όρο φλεγμονή για να περιγράψουμε κάποιο πρόβλημα μας στο χέρι, το γόνατο, τον αυχένα κτλ. Λίγοι όμως γνωρίζουν πως η φλεγμονή αποτελεί έναν προστατευτικό μηχανισμό του ανθρώπινου οργανισμού και είναι το πρώτο στάδιο σε μια διαδικασία που ονομάζεται επούλωση.
Η διαδικασία της επούλωσης ξεκινάει αμέσως μετά τον τραυματισμό. Ο τραυματισμός υποδηλώνει την κυτταρική βλάβη, η οποία ποικίλλει σε έκταση ανάλογα με το μηχανισμό, την ένταση και τις δυνάμεις που ασκούνται στους ιστούς την ώρα του τραυματισμού. Από τα πρώτα κιόλας λεπτά ενός τραυματισμού, υπάρχει διαρροή χημικών ουσιών από τα κατεστραμμένα κύτταρα και αιμορραγία. Η απάντηση του οργανισμού μας σε αυτές τις αλλαγές είναι η φλεγμονή.
Κατά τη φλεγμονή, οι χημικές ουσίες που διαρρέουν από τα νεκρά κύτταρα προκαλούν: 1) διαστολή χιλιάδων τοπικών μικροσκοπικών αιμοφόρων αγγείων με αποτέλεσμα την αύξηση της κυκλοφορίας του αίματος γύρω από την περιοχή του τραυματισμού. Έτσι, λίγες ώρες μετά, η περιοχή παρουσιάζεται θερμή και κόκκινη, 2) παραγωγή υγρού (οίδημα) που διογκώνει την περιοχή. Το υγρό αυτό περιέχει αντισώματα που θα καθαρίσουν αργότερα τα νεκρά κύτταρα και συμβάλλουν στο σχηματισμό ενός δικτύου ινών που καλύπτει το τραύμα και 3) πόνο, καθώς ερεθίζουν αισθητήρια νεύρα ενώ η προσπάθεια να γίνει χρήση της τραυματισμένης περιοχής προκαλεί ακόμη περισσότερο πόνο. (Αυτά τα τέσσερα σημεία μπορούμε να τα παρατηρήσουμε και σε ένα μικρό, επιφανειακό κόψιμο στο χέρι μας). Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η μείωση της λειτουργικότητας της περιοχής.
Το στάδιο του τραυματισμού και της φλεγμονής αποτελούν το οξύ στάδιο της διαδικασίας της επούλωσης και διαρκεί έως 5 ημέρες, ανάλογα με την έκταση του τραυματισμού. Στο στάδιο αυτό συνιστάται ξεκούραση, ακόμη και αν αυτό σημαίνει αποχή από την εργασία για δύο με τρεις ημέρες, χρήση πάγου και εξωτερικής συμπίεσης με ταυτόχρονη ανάπαυση της περιοχής πάνω από το ύψος της καρδιάς για να περιοριστεί η αιμορραγία και το οίδημα, και προστασία π.χ. βάδιση με πατερίτσες ή χρήση νάρθηκα, για να αποφευχθεί περαιτέρω τραυματισμός. Συνήθως σε αυτή τη φάση χορηγούνται και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα.
Το επόμενο στάδιο ονομάζεται αποκατάσταση και μπορεί να διαρκέσει έως 6 εβδομάδες. Η τραυματισμένη περιοχή καθαρίζεται από τα νεκρά και άχρηστα κύτταρα, η αιμάτωση της βελτιώνεται με τη δημιουργία νέων αιμοφόρων αγγείων και σχηματίζεται νέος ιστός. Ο ιστός αυτός αποτελείται από ίνες κολλαγόνου και μπορεί εύκολα να σπάσει. Αν ο ιστός αυτός παραμείνει ακίνητος, η επούλωση που επιτυγχάνεται τελικά θα είναι αδύναμη. (Θυμηθείτε πόσο εύκολα μπορούμε να σπάσουμε το φρέσκο “κουκούλι” που σχηματίζεται στο κόψιμο που αναφέραμε παραπάνω). Εδώ η φυσικοθεραπεία ενισχύει τις παραπάνω διαδικασίες με τη χρήση φυσικών μεθόδων όπως π.χ. ο υπέρηχος, η διαθερμία κτλ και έχει σαν σκοπό την προοδευτική επιστροφή στις φυσιολογικές δυνάμεις και τάσεις.
Το τελικό στάδιο της επούλωσης ονομάζεται επανόρθωση. Η τελική επανόρθωση του νεοσχηματιζόμενου ιστού μπορεί να συνεχίζεται για τους επομένους 6 μήνες, κάποιοι λένε και για την υπόλοιπη ζωή. (Η πληγή στο κόψιμο έχει πλέον ομαλοποιηθεί και μόνο μια μικρή ουλή μπορεί να μας το θυμίζει). Η φυσικοθεραπεία επαναφέρει πλήρεις φυσιολογικές δυνάμεις ώστε ο ιστός να γίνει δυνατός και ελαστικός, ικανός δηλαδή να αντέχει σε ισχυρές και διατατικές δυνάμεις. Επίσης, ο ασθενής εκπαιδεύεται πώς να προλαμβάνει νέους τραυματισμούς ή να αποφεύγει υποτροπές σε παλιούς.
Κανένα από τα παραπάνω στάδια δεν επιταχύνεται ούτε μπορεί να παραληφθεί, όπως ισχυρίζονται κάποιοι. Τα χρονικά διαστήματα για καθένα από τα παραπάνω στάδια είναι ενδεικτικά και αλληλοκαλύπτουν το ένα το άλλο. Αυτός ο αμυντικός μηχανισμός επαναλαμβάνεται κάθε φορά που υπάρχει ένας νέος τραυματισμός. Αξίζει να σημειώσουμε πως όλα τα παραπάνω αναφέρονται σε τραυματισμούς μαλακών ιστών (τένοντες, μυς, σύνδεσμοι κτλ) και όχι σε κατάγματα, φλεγμονές που προκαλούνται από ιούς, όπως π.χ. πνευμονία, και αυτοάνοσες ασθένειες του μυοσκελετικού συστήματος. Τέλος, το παράδειγμα με το κόψιμο που χρησιμοποιήθηκε αποτελεί την πιο απλή μορφή της διαδικασίας και σκοπό είχε να γίνουν κατανοητές οι αλλαγές που συμβαίνουν στον οργανισμό μετά από κάποιον τραυματισμό.