Ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής: Συμπτώματα και θεραπεία

Το ανεύρυσμα (aneurysm) είναι μία διόγκωση σε κάποιο σημείο ενός αγγείου του κυκλοφορικού συστήματος. Στο σημείο αυτό αυξάνεται η διάμετρος του αγγείου 2-3 φορές και το αγγείο μπορεί να μοιάζει με σταφύλι ή μπαλόνι.

Το ανεύρυσμα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε αγγείο αλλά σχεδόν πάντα παρουσιάζεται σε αρτηρίες και κυρίως στην κοιλιακή αορτή, τη μεγαλύτερη αρτηρία του σώματος. H πάθηση εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα σε άνδρες και γυναίκες.

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται ότι πάσχουν από κάτι διότι δεν υπάρχουν συμπτώματα, ωστόσο πρόκειται για μια επικίνδυνη κατάσταση. Θεωρητικά, η αύξηση της διαμέτρου του ανευρύσματος είναι σταθερά αυξητική και η τελική κατάληξη είναι η ρήξη του, δηλαδή το σπάσιμο. Εάν οι διαστάσεις του ανευρύσματος ξεπεράσουν τα 5 εκατοστά, τότε υπάρχει μεγάλος κίνδυνος ρήξης.

Για ένα ανεύρυσμα με διάμετρο 5-6 εκατοστά, ο κίνδυνος ρήξης σε 1 έτος είναι 5-10%.
Για ένα ανεύρυσμα με διάμετρο  6-7 εκατοστά, ο κίνδυνος ρήξης σε 1 έτος είναι 10-20%.
Για ένα ανεύρυσμα με διάμετρο >7 εκατοστά, ο κίνδυνος ρήξης σε 1 έτος είναι 25%.
Το 80-90% των ρήξεων καταλήγουν σε θάνατο λόγω αιμορραγίας. Πρέπει να αναφερθεί ότι το ανεύρυσμα συνοδεύεται συνήθως με γενικότερη αθηροσκλήρωση των αρτηριών του σώματος. Έτσι, ενώ ο ασθενής ζει με το φόβο της ρήξης του ανευρύσματος, τα 2/3 των αρρώστων με ανευρύσματα παθαίνουν από εμφράγματα και εγκεφαλικά επεισόδια παρά από τη ρήξη του ανευρύσματος.
Εκτός από τη ρήξη, υπάρχει κίνδυνος για θρόμβωση στο τοίχωμα της αρτηρίας όπου υπάρχει το ανεύρυσμα.



Σήμερα θεωρείται ότι ένα 5% των ενηλίκων εμφανίζει ανεύρυσμα σε κάποια αρτηρία, συχνότερα στην κοιλιακή αορτή, στις αρτηρίες του εγκεφάλου, στη θωρακική αορτή και στις μεγάλες περιφερικές αρτηρίες οι οποίες βρίσκονται στα πόδια και πίσω από τα γόνατα.

Το ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής (Abdominal Aortic Aneurysm), παρουσιάζεται συνήθως σε άτομα μεγάλης ηλικίας, 60 ετών και άνω.

Η κοιλιακή αορτή είναι η μεγαλύτερη αρτηρία του ανθρώπινου σώματος και μεταφέρει αίμα από την καρδιά στο υπόλοιπο σώμα. Φυσιολογικά έχει διάμετρο μέχρι 2,8 εκατοστά στο θώρακα και γύρω στα 2 εκατοστά στην κοιλιά. Μετά από την έξοδό της από την καρδιά, σχηματίζει τη θωρακική αορτή (το τμήμα της αορτής από την καρδιά έως το διάφραγμα) στη συνέχεια την κοιλιακή αορτή και στο επίπεδο του ομφαλού χωρίζεται στις δύο λαγόνιες αρτηρίες.



Τα ανευρύσματα, ανάλογα με την μορφή τους, χωρίζονται α) σε ατρακτοειδή τα οποία έχουν ομοιόμορφο σχήμα και εμφανίζονται σε ένα εκτεταμένο συνήθως τμήμα της αορτής, β) σε σακοειδή τα οποία συνδέονται με ένα λεπτό στέλεχος με την αρτηρία (λέγονται ανευρύσματα-μούρα) και γ) σε πλευρικά όπου εμφανίζεται ως εξόγκωμα στο τοίχωμα μιας αρτηρίας.

Συμπτώματα

Τα 3 στα 4 ανευρύσματα κοιλιακής αορτής δεν δίνουν κανένα σύμπτωμα, μέχρι τη στιγμή της διάγνωσης. Επειδή συχνά δεν υπάρχουν συμπτώματα, η διάγνωση γίνεται συνήθως τυχαία, όταν ο ασθενής υποβάλλεται σε εξετάσεις για άλλη ασθένεια.

Σε μερικές περιπτώσεις το ανεύρυσμα διαγιγνώσκεται με μία απλή φυσική εξέταση του ασθενούς, κατά την οποίο ο γιατρός ‘αισθάνεται’ το ανεύρυσμα σαν μία μαλακή, παλλόμενη μάζα στην κοιλιακή χώρα του ασθενούς. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με υπερηχογράφημα στην περιοχή του ανευρύσματος.

Μερικά πιθανά συμπτώματα είναι τα εξής:

Ψηλαφητή διόγκωση και αίσθημα παλμών στην κοιλιά.
Πόνος στην κοιλιά ή τη μέση ή την πλάτη με αντανάκλαση σε πόδια, γλουτούς και βουβωνική περιοχή. Οι πόνοι αυτοί μπορούν λανθασμένα να εκληφθούν ότι οφείλονται σε δισκοπάθεια. Σε σπάνιες περιπτώσεις, στα πόδια και τα δάκτυλά μπορεί να εμφανιστούν περιοχές με μπλε χρώμα και πόνο, λόγω εμβολής (διασκόρπισης) συντριμμάτων θρόμβου από το ανεύρυσμα.
Όταν το ανεύρυσμα σπάσει, τότε τα συμπτώματα είναι:

Έντονος πόνος στην πλάτη ή την κοιλιακή χώρα.
Ωχρότητα, ξηροστομία ή υπερβολική δίψα.
Εικόνα σοκ, ρίγη, ναυτία, εμετός, ίλιγγος, λιποθυμία, ιδρώτας, έντονη ταχυκαρδία και ξαφνική αδυναμία.
Αιτίες

Το ανεύρυσμα προκαλείται λόγω βλάβης στο τοίχωμα του αγγείου. Τα ακριβή αίτια δεν είναι γνωστά. Θεωρείται ότι οι επιβαρυντικοί παράγοντες είναι η υψηλή αρτηριακή πίεση, η υψηλή χοληστερίνη, η παχυσαρκία, ο διαβήτης, το μεταβολικό σύνδρομο και το κάπνισμα.

Το 90% των ασθενών με ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής καπνίζουν ή ήταν πρώην καπνιστές.

Επίσης τα ατυχήματα μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στην αορτή.

Κάποια σπάνια σύνδρομα (π.χ. το σύνδρομο Marfan, το οποίο αφορά ανθρώπους πολύ ψηλούς, λεπτούς, με πολύ λεπτά δάχτυλα που θυμίζουν αράχνη) παίζουν ρόλο.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, ανεύρυσμα αορτής μπορεί να προκληθεί από μόλυνση (π.χ. σύφιλη, φυματίωση) ή φλεγμονή (αγγειίτιδα).

Τέλος, υπολογίζεται ότι η κληρονομικότητα παίζει ρόλο στη γένεση του ανευρύσματος σε ποσοστό έως και 20%.

Για την αρτηριακή πίεση πρέπει να παρατηρηθεί ότι είναι λογικό να επιβαρύνει την κατάσταση. Η πίεση του αίματος σε κάθε χτύπημα της καρδιάς πιέζει το εξασθενημένο τοίχωμα της αορτής κάνοντας το ανεύρυσμα να διευρύνεται βαθμιαία περισσότερο. Παρ’ όλα αυτά, η υψηλή αρτηριακή πίεση δεν έχει φανεί να παίζει ρόλο σε ορισμένες πληθυσμιακές μελέτες.



Θεραπεία

Τα περισσότερα ανευρύσματα της αορτής έχουν αργή ανάπτυξη και δεν οδηγούνται σε ρήξη αλλά αν είναι μεγάλα ή αναπτύσσονται γρήγορα, η πιθανότητα για ρήξη είναι μεγαλύτερη. Ανάλογα με το μέγεθος και το ρυθμό με τον οποίο το ανεύρυσμα της αορτής αυξάνεται, η θεραπεία μπορεί να ποικίλλει. Πάντως, η οριστική αντιμετώπιση του ανευρύσματος κοιλιακής αορτής είναι μόνο χειρουργική.

Αν το ανεύρυσμα είναι μικρότερο από 4 εκατοστά, ο αγγειοχειρουργός μάλλον θα σας συστήσει παρακολούθηση με υπερηχογράφημα κάθε 6 έως 12 μήνες.. Κι αυτό διότι ο κίνδυνος της χειρουργικής επέμβασης, είναι μεγαλύτερος από τον κίνδυνο της ρήξης (σε κέντρα με μεγάλη πείρα η θνητότητα από την επέμβαση του ανευρύσματος της αορτής κυμαίνεται στο 3%).

Αν το ανεύρυσμα είναι μέτριο (μεταξύ 4-5,5 εκατοστών) θα χρειαστεί να συζητηθούν τα οφέλη και οι κίνδυνοι της εγχείρησης.

Τα μεγάλα ανευρύσματα (πάνω από 5,5 εκατοστά σε διάμετρο) ή αυτά που αυξάνονται με γρήγορους ρυθμούς (άνω των 0,5 εκατοστών σε έξι μήνες) θα χρειαστούν κατά πάσα πιθανότητα χειρουργική επέμβαση.

Η πιο διαδεδομένη θεραπεία που εφαρμόζεται σε μεγάλα ανευρύσματα κοιλιακής αορτής που δεν έχουν διαρραγεί, είναι η ανοικτή χειρουργική επέμβαση. Διενεργείται τομή στην κοιλιακή χώρα, αφαιρείται το ανεύρυσμα και η αποκατάσταση της κοιλιακής αορτής γίνεται με τη συρραφή συνθετικού μοσχεύματος. Η μέθοδος αυτή γίνεται υπό γενική αναισθησία και διαρκεί 2–4 ώρες. Ο ασθενής παραμένει για 24-48 ώρες στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) ενώ ο χρόνος νοσηλείας στο νοσοκομείο κυμαίνεται από 5 έως 7 ημέρες. Η πλήρης ανάρρωση του ασθενούς διαρκεί 1 μήνα. Πρόκειται για μια μεγάλη χειρουργική επέμβαση, την οποία δεν είναι σε θέση να υποστούν όλοι οι ασθενείς. Συνεπώς ο γιατρός πρέπει να ενημερώνει τον ασθενή για τις τυχόν επιπλοκές της επέμβασης.

Μια άλλη μέθοδος αντιμετώπισης του ανευρύσματος κοιλιακής αορτής είναι η ενδαγγειακή θεραπεία. Κατά τη μέθοδο αυτή υπάρχει σαφώς λιγότερη επιβάρυνση του ασθενούς. Μόσχευμα που στηρίζεται σε μεταλλικό σκελετό τοποθετείται μέσα στον αυλό της κοιλιακής αορτής, χωρίς τομή στην κοιλιά. Η ενδαγγειακή επέμβαση μπορεί να διενεργηθεί με τοπική αναισθησία και συνήθως απαιτεί 2–3 ώρες. Ο ασθενής παραμένει στο νοσοκομείο για λίγες μέρες και μπορεί να επιστρέψει σε μικρό χρονικό διάστημα στη φυσιολογική του δραστηριότητα. Δεν είναι κάθε ασθενής με ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής κατάλληλος για ενδαγγειακή αντιμετώπιση.

Τα τελευταία χρόνια γνωρίζει επιτυχία μια νεότερη τεχνική ενδοαρτηριακής πρόθεσης (εμφύτευση stent). Συνίσταται στην εισαγωγή ενός καθετήρα στη μηριαία φλέβα, ο οποίος προωθείται μέχρι το σημείο του ανευρύσματος. Εκεί το άκρο του διατείνεται και απελευθερώνει ένα σπείραμα, που εφαρμόζει στα τοιχώματα του αγγείου εκατέρωθεν της βλάβης ενισχύοντάς τα. Αυτή η ελάχιστα επεμβατική τεχνική προτιμάται σε ασθενείς υψηλού κινδύνου, καθώς συνοδεύεται από σημαντικά μικρότερη θνησιμότητα.