Μυκητιασική Στοματίτιδα • Μύκητες στο Στόμα

Η μυκητιασική στοματίτιδα, ή απλά μυκητίαση του στόματος, είναι μια μόλυνση των βλεννογόνων του στόματος και της γλώσσας από μύκητες, και αποτελεί την πιο τυπική μορφή στοματίτιδας.
Η πάθηση είναι γνωστή και σαν στοματική καντιντίαση επειδή προκαλείται συνήθως από ένα τύπο ζυμομύκητα με την ονομασία Candida Albicans (αν και μερικές φορές εμπλέκονται και άλλα στελέχη μυκήτων).

Τύποι Στοματίτιδας

Με τον όρο στοματίτιδα χαρακτηρίζονται όλες οι φλεγμονώδεις καταστάσεις του βλεννογόνου του στόματος. Οι πιο συχνές στοματίτιδες είναι:
Μυκητιασική στοματίτιδα, που οφείλεται σε μύκητες (και αναλύεται σε αυτό το άρθρο).
Αφθώδης στοματίτιδα, οι κοινές άφθες που όμως δεν είναι μεταδοτική.
Ερπητική στοματίτιδα, που οφείλεται στον ιό του απλού έρπητα και είναι ιδιαίτερα μεταδοτική.
Γωνιακή στοματίτιδα, ή γωνιακή χειλίτιδα


Τί είναι η Μυκητίαση στο Στόμα (Μυκητιασική Στοματίτιδα) ;



Ο μύκητας Candida Albicans βρίσκεται στη φυσιολογική χλωρίδα του στόματος πολλών ανθρώπων χωρίς να δημιουργεί προβλήματα. Η μυκητιασική στοματίτιδα εκδηλώνεται όταν ο Candida Albicans αρχίζει να πολλαπλασιάζεται υπέρμετρα προκαλώντας μόλυνση του στόματος.
Η μυκητίαση είναι μια επιφανειακή λοίμωξη που επηρεάζει το εσωτερικό των παρειών, τα ούλα, τον ουρανίσκο, το λαιμό, και τη γλώσσα. Αν και μπορεί να εκδηλωθούν σε όλες τις ηλικίες, οι μυκητιάσεις είναι πιο συχνές στα μωρά, τους ηλικιωμένους, και στα άτομα με αδύνατο ανοσοποιητικό σύστημα.
Η μυκητιασική στοματίτιδα δεν είναι μια επικίνδυνη κατάσταση για άτομα με καλή γενική υγεία. Με σωστή ιατρική φροντίδα, θεραπεύεται μέσα σε διάστημα μιάς με δύο εβδομάδων. Αλλά, σε ασθενείς με AIDS, άτομα σε ανοσοκαταστολή, ή μετά από χημειοθεραπεία, η μόλυνση μπορεί να επεκταθεί εύκολα σε άλλα όργανα, όπως οι πνεύμονες, και να γίνει επικίνδυνη για τη ζωή.


Συπτώματα Μυκητίασης – Πως μοιάζει η Μυκητιασική Στοματίτιδα;

Τα συμπτώματα που ακολουθούν χαρακτηρίζουν την πιό κοινή μορφή της πάθησης που είναι η Οξεία Ψευδομεμβρανώδης Μυκητίαση.
Ελαφρά ανυψωμένες λευκές ή λευκοκίτρινες μαλακές πλάκες που αποκολλώνται εύκολα.
Εμφανίζονται πρώτα στη γλώσσα και μετά απλώνονται στο υπόλοιπο στόμα (ούλα, εσωτερικό παρειών, ουρανίσκο, λαιμό).
Αν ξύσουμε και αφαιρέσουμε το λευκό στρώμα που καλύπτει το σημείο της προσβολής αποκαλύπτεται μια ερυθρή φλεγμονώδης επιφάνεια που μπορεί να αρχίσει να αιμορραγεί ελαφρά.
Συνήθως η μυκητίαση δεν προκαλεί πόνο πέρα από μια μικρή ενόχληση. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις τα έλκη που δημιουργούνται γίνονται επώδυνα όταν απομακρυνθεί η επιφανειακή λευκή στιβάδα και ερεθιστούν, κυρίως κατά τη μάσηση και το βούρτσισμα των δοντιών.
Τα συμπτώματα άλλων μορφών μυκητίασης είναι :
Χρόνια Υπερπλαστική Μυκητίαση : ασυμπτωματικές λευκές πλάκες καλά προσφυόμενες στη γλώσσα και την παρειά που δεν αποκολλώνται εύκολα.
Χρόνια Ατροφική (Ερυθηματώδης) Μυκητίαση : κόκκινες πλάκες με βελούδινη υφή (συνήθως εμφανίζεται κάτω από τεχνητές οδοντοστοιχίες).
Άλλα λιγότερο συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν αίσθημα καψίματος στο στόμα ή το λαιμό (καυσαλγία) ή προβλήματα γεύσης. Αν η μυκητίαση επεκταθεί από το στόμα στο λαιμό, μπορεί να εκδηλωθεί πόνος στο λαιμό, δυσκολία στην κατάποση, και σε σοβαρές περιπτώσεις πυρετός. Σε ορισμένες περιπτώσεις η καντιντίαση του στόματος μπορεί να συνοδεύεται από σκασίματα στα άκρα των χειλέων (γωνιακή χειλίτιδα).
Στα μωρά είναι αρκετά συνηθισμένη η εκδήλωση στοματίτιδας μυκητιασικής προέλευσης στις πρώτες εβδομάδες της ζωής τους. Τα συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά των ενηλίκων. Λόγω της ενόχλησης το μωρό μπορεί να είναι ανήσυχο, να κλαίει συχνά, και να δυσανασχετεί κατά το τάισμα.

Η διάγνωση της Μυκητίασης στο Στόμα

Η διάγνωση από τον οδοντίατρο της στοματίτιδας που οφείλεται σε μύκητες βασίζεται κυρίως στην κλινική της εικόνα με τις χαρακτηριστικές λευκές πλάκες που αναπτύσσονται στις επιφάνειες του βλεννογόνου του στόματος. Αν χρειαστεί ο οδοντίατρος παραπέμπει τον ασθενή σε ένα ειδικό Στοματολόγο για να γίνει μικροσκοπική ιστολογική εξέταση ή μικροβιακή καλλιέργεια και να επιβεβαιωθεί ότι πρόκειται για μυκητίαση, αποκλείοντας άλλες πιθανές αιτίες, και να εντοπιστεί το στέλεχος που την προκάλεσε.
Αν ένας ασθενής εμφανίζει επανειλημμένες και επίμονες προσβολές από μυκητιασική στοματίτιδα, ο στοματολόγος μπορεί να συστήσει επιπρόσθετες κλινικές εξετάσεις για να διερευνηθεί η ύπαρξη κάποιας άλλης νόσου που την προκαλεί, ή και βιοψίας όταν συνυπάρχουν και άλλα συμπτώματα για να αποκλειστεί η πιθανότητα καρκίνου του στόματος.

Candida albicans

Από τα 81 είδη του γένους Candida, λοιμώξεις συνήθως προκαλεί το είδος Candida albicans ("ωίδιο το λευκάζον"). Πρόκειται για ένα μύκητα ο οποίος προκαλεί κυρίως ευκαιριακές λοιμώξεις σε ανθρώπους, αλλά και συστηματικές λοιμώξεις σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς (πχ σε ασθενείς με AIDS, ασθενείς που λαμβάνουν χημειοθεραπεία, μεταμοσχεύση). Η Candida albicans είναι ένας από τους μύκητες που αποτελούν τη φυσιολογική εντερική χλωρίδα. Υπό φυσιολογικές συνθήκες η Candida albicans ανιχνεύεται στο 80% των ανθρώπων, χωρίς όμως να προκαλεί συμπτώματα. Η υπεραύξηση όμως της Candida albicans οδηγεί στην καντιντίαση.

candida albicans
Υπό φυσιολογικές συνθήκες η ποσότητα της Candida albicans συνήθως είναι μικρή, καθώς υπό κανονικές συνθήκες ελέγχεται από το ανοσοποιητικό σύστημα και από τη φυσιολογική μικροχλωρίδα που υπάρχει στον πεπτικό σωλήνα, δηλαδή από τους υπόλοιπους μικροοργανισμούς του εντέρου. Ομως η ισορροπία ανάμεσα στην Candida albicans και στα υπόλοιπα βακτήρια μπορεί να διαταραχθεί από διάφορες αιτίες (αντιβιοτικά, στρες, κλπ), με αποτέλεσμα την υπεραύξηση της Candida albicans. Καντιντίαση ονομάζεται η μόλυνση που προκαλείται από τη μη φυσιολογική ανάπτυξη της Candida albicans.

Παθογένεια και κλινικές εικόνες

Η candida albicans απαντάται ευρέως στους βλεννογόνους του ανθρώπου και των ζώων. Επομένως οι λοιμώξεις από candida albicans πρέπει να θεωρούνται ενδογενείς. Οι μυκητιάσεις από candida albicans εμφανίζονται σε ασθενείς με εξασθενημένη αντίσταση, περισσότερο σε διαταραγμένη κυτταρική ανοσία. Συχνότερα προσβάλλονται οι βλεννογόνοι, σπανιότερα το εξωτερικό δέρμα και τα σπλάγχνα. Κατά τις λοιμώξεις στη στοματική κοιλότητα παρατηρούνται άσπρες, στερεά προσκολλημένες εναποθέσεις στο βλεννογόνο των παρειών. Η αιδοιοκολπίτιδα μοιάζει παθομορφολογικά με τη στοματική προσβολή. Προδιαθεσικά δρουν ο διαβήτης, η κύηση, η χορήγηση προγεστερόνης, καθώς καί η έντονη θεραπεία με αντιβιοτικά που καταστρέφει τη φυσιολογική χλωρίδα. Το δέρμα προσβάλλεται κυρίως στα υγρά και θερμά μέρη του. Η candida albicans μπορεί να προσβάλει τους πνεύμονες, τους νεφρούς και άλλα όργανα, όταν υπάρχει υποκείμενη υποβοηθητική νόσος. Στους τοξικομανείς παρατηρείται ενδοκαρδίτιδα και ενδοφθαλμίτιδα από candida albicans. Η χρόνια βλεννογονοδερματική καντιντίαση παρατηρείται σε διαταραχή της κυτταρικής ανοσίας.

Παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη λοιμώξεων από Candida:

Χορήγηση αντιβιοτικών ευρέως φάσματος
Ορμονοθεραπεία
Παρατεταμένη θεραπεία με κορτικοειδή
Υπεργλυκαιμία - οξέωση
Χρήση ενδοφλεβίων καθετήρων
Αντινεοπλασματική χημειοθεραπεία
Ακτινοθεραπεία
Ουδετεροπενία
Βαριές χειρουργικές επεμβάσεις
Βακτηριαιμία
Αιμοκάθαρση
Συμβατικά μέτρα θεραπείας

Χρησιμοποιούνται χημικά αντιμυκητιασικά φάρμακα, αναλόγως της εστίας και της βαρύτητας της καντιντίασης. Σε αυτά περιλαμβάνονται: νυστατίνη, κλοτριμοξαζόλη, αμφοτερικίνη Β, φλουκοναζόλη, κετοκοναζόλη. Παρόλο που τα αντιμυκητιασικά φάρμακα μειώνουν τον πληθυσμό της candida, οι λοιμώξεις μπορούν να υποτροπιάσουν.

Φυσικά μέτρα αντιμετώπισης

Υπάρχουν πολλές αιτίες για την υπερανάπτυξη της candida albicans, οι οποίες παρατίθενται παραπάνω. Μία από τις πιο συχνές αιτίες είναι η επανειλημμένη χρήση αντιβιοτικών, όπως και η χρήση κορτιζόνης ή αντισυλληπτικών φαρμάκων (τα αντιβιοτικά καταστρέφουν τους επικίνδυνους μικροοργανισμούς αλλά και τους "καλούς", επιτρέποντας στην candida να αναπτυχθεί στη θέση τους). Επίσης, μια διατροφή που περιέχει πολλές επεξεργασμένες τροφές (δηλαδή ζάχαρη και επεξεργασμένους υδρογονάνθρακες) μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές της φυσιολογικής χλωρίδας του γαστρεντερικού συστήματος, επιτρέποντας στην Candida albicans, λοιπούς μύκητες και παράσιτα να αυξήσουν τον πληθυσμό τους. Οι μυκητιάσεις του κόλπου μπορούν να προκληθούν από ένα μολυσμένο σύντροφο (στην οποία περίπτωση κρίνεται απαραίτητη και η θεραπεία του συντρόφου). Μείωση στη χρήση των αντιβιοτικών, βελτίωση της διατροφής (και ίσως συμπληρώματα ενζύμων ή προβιοτικών), περιορισμός ή αποχή από το σεξ όσο υπάρχει η λοίμωξη μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπισης της καντιντίασης.

Ομοιοπαθητική αντιμετώπιση

Αυτό που χρειάζεται να γίνει κατανοητό είναι πως παρόλο που η Candida διαθέτει ισχυρές λοιμογόνες ιδιότητες, ακόμα και το πιο λοιμογόνο είδος Candida albicans που συνήθως περιλαμβάνεται στη φυσιολογική χλωρίδα του ανθρώπου, μπορεί να βλάψει τους ιστούς μόνο όταν η άμυνα του ανθρώπου είναι μειωμένη τοπικά ή συστηματικά. Δηλαδή η λοιμογόνος δύναμη της Candida εξαρτάται περισσότερο από την κατάσταση του οργανισμού, παρά από τον ίδιο τον μύκητα.

H ομοιοπαθητική είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην καταπολέμηση των μυκήτων, συμπεριλαμβανομένου της Candida albicans. H ομοιοπαθητική θεραπεία συνίσταται στη χορήγηση του ιδιαίτερου ομοιοπαθητικού φαρμάκου που χρειάζεται ο κάθε ασθενής, το οποίο επιλέγεται μετά από μιά εκτενή καταγραφή των συμπτωμάτων και χαρακτηριστικών του ασθενούς (δηλαδή δεν χορηγείται το ίδιο ομοιοπαθητικό φάρμακο σε όλους τους ασθενείς). Το σωστά επιλεγμένο ομοιοπαθητικό φάρμακο συντονίζει και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς με αποτέλεσμα ο ίδιος ο οργανισμός να επαναφέρει σε τάξη την ισορροπία που είχε διαταραχθεί, αντιμετωπίζοντας την μυκητίαση.

Nystatin

Σύντομη περιγραφή
Η νυστατίνη (nystatin) είναι ένα αντιμυκητιασικό φάρμακο, στο οποίο πολλοί μύκητες και ζυμομύκητες είναι ευαίσθητοι, συμπεριλαμβανομένων των ειδών Candida. Η νυστατίνη ασκεί την αντιμυκητιακή δράση της με τη δέσμευση της στην εργοστερόλη που βρίκεται στις μυκητιακές κυτταρικές μεμβράνες. Η σύνδεση την νυστατίνης με την εργοστερόλη προκαλεί το σχηματισμό των πόρων της μεμβράνης. Όταν το κάλιο και τα άλλα κυτταρικά συστατικά διαρρεύσουν από τους πόρους της μεμβράνης, τότε προκαλείται ο κυτταρικός θάνατος των μυκήτων.