Τι είναι το λεμφοίδημα;

Λεμφοίδημα ονομάζεται η διόγκωση (οίδημα), κάποιας περιοχής του σώματος, συνήθως του άνω ή κάτω άκρου, λόγω της απουσίας ή της δυσλειτουργίας των λεμφαδένων ή των λεμφαγγείων.
Οι λεμφαδένες παίζουν το ρόλο «φίλτρου» για τον οργανισμό συμμετέχοντας στην ανοσολογική δραστηριότητα και συμβάλλουν στην προστασία από τις λοιμώξεις.



Το λεμφοίδημα παρατηρείται είτε ως νόσος συγγενούς αιτιολογίας, είτε μετά τον λεμφαδενικό καθαρισμό μιας περιοχής, δηλαδή την αφαίρεση των λεμφαδένων για τον έλεγχο του καρκίνου μιας γειτονικής περιοχής.
Η έναρξη του λεμφοιδήματος είναι συχνά ύπουλη και προοδευτική και μπορεί να κάνει την εμφάνισή του σε ασθενείς που υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση στους λεμφαδένες, μήνες ή ακόμη και χρόνια μετά την επέμβαση. Το λεμφοίδημα εμφανίζεται συχνότερα σε εκείνη την ομάδα των ασθενών που χρειάστηκε να υποβληθούν και σε συμπληρωματική ακτινοθεραπεία μετά τη χειρουργική επέμβαση του λεμφαδενικού καθαρισμού.
Το συγγενές λεμφοίδημα από την άλλη, αποτελεί την κατάσταση όπου οι ασθενείς γεννιούνται με απλασία ή υποπλασία των λεμφαδένων της βουβωνικής ή της μασχαλιαίας χώρας και σταδιακά μέσα στα επόμενα χρόνια εμφανίζουν διόγκωση των άκρων.
Η πρόοδος της ασθένειας περιλαμβάνει πάχυνση του δέρματος του πάσχοντος μέλους, αυξημένη παρουσία κυστιδίων, αλλαγές του χρώματος του δέρματος και συχνές τοπικές λοιμώξεις. Οι υποτροπιάζουσες υποκλινικές λοιμώξεις οδηγούν σε σταδιακή ανάπτυξη ίνωσης και περαιτέρω διακοπή της λεμφικής κυκλοφορίας. Η περιορισμένη τοπική υγιεινή προκαλεί δευτερογενείς λοιμώξεις και εξέλιξη της νόσου σε ελεφαντίαση.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Λεμφολογική Εταιρεία καθορίστηκαν τα στάδια στα οποία κατατάσσονται οι ασθενείς που πάσχουν από λεμφοίδημα.
Ο διαχωρισμός της ασθένειας σε στάδια βοηθάει στην εφαρμογή της κατάλληλης θεραπευτικής μεθόδου σε κάθε περίπτωση.
Στάδιο 0
Είναι η υποκλινική κατάσταση όπου τα λεμφαγγεία έχουν τραυματιστεί και η λεμφική οδός έχει διαταραχθεί. Δεν παρατηρείται οίδημα στην πάσχουσα περιοχή, όμως οι ασθενείς βρίσκονται σε κίνδυνο ανάπτυξης λεμφοιδήματος μήνες ή και χρόνια αργότερα. Σε περίπτωση εμφάνισης στοιχείων λεμφοιδήματος η άμεση αντιμετώπιση μπορεί να ελέγξει ικανοποιητικά την πρόοδο της νόσου.
Στάδιο Ι
Αποτελεί πρώιμο στάδιο λεμφοιδήματος και εμφανίζεται με συσσώρευση λέμφου πλούσιας σε πρωτεϊνη στην πάσχουσα περιοχή που όμως αποκαθίσταται με ανύψωση του μέλους. Επίσης εμφανίζεται ήπιο εντύπωμα μετά την πίεση, που όμως εξαφανίζεται σχεδόν άμεσα. Στο στάδιο Ι το λεμφοίδημα επιστρέφει σύντομα μετά την επανατοποθέτηση του άκρου στη φυσιολογική του θέση. Η έγκαιρη θεραπεία σε αυτό το στάδιο μπορεί να ελέγξει συχνά την κατάσταση και να αποτρέψει την επιδείνωση του λεμφοιδήματος.
Στάδιο ΙΙ
Χαρακτηρίζεται από εμφάνιση έντονου οιδήματος και ίνωσης. Δεν δημιουργούνται εύκολα εντυπώματα από πίεση λόγω της σκληρίας του μέλους. Η ανύψωση του πάσχοντος άκρου δεν μειώνει το οίδημα. Στο στάδιο αυτό σταδιακά εμφανίζεται αύξηση της ίνωσης και της σκληρίας και επιδείνωση του λεμφοιδήματος με αλλαγές στην εμφάνιση του δέρματος.
Στάδιο ΙΙΙ
Αποτελεί το πλέον προχωρημένο στάδιο λεμφοιδήματος με προοδευτική εικόνα ελεφαντίασης. Στο στάδιο αυτό δεν δημιουργούνται εντυπώματα, η ίνωση είναι πολύ έντονη και το πάσχον δέρμα εμφανίζει θηλώματα και υπερκερατωσικές βλάβες.

Το πρωτόκολλο αντιμετώπισης που εφαρμόζουμε, περιλαμβάνει συντηρητική αντιμετώπιση στους ασθενείς με λεμφοίδημα Σταδίου 0 και Ι, ενώ προτείνεται η χειρουργική αντιμετώπιση των ασθενών με λεμφοίδημα Σταδίου ΙΙ και ΙΙΙ.

Σκοπός της θεραπείας είναι η οριστική λύση του προβλήματος ώστε οι ασθενείς να αποδεσμευτούν από τη συνεχή χρήση των ελαστικών ενδυμάτων, των μαλάξεων και επιδέσεων αλλά και να μην εμφανίζουν επεισόδια λοιμώξεων στα πάσχοντα άκρα.
Η θεραπεία του λεμφοιδήματος ανάλογα με το στάδιο μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική.
Για τη σταδιοποίηση του λεμφοιδήματος προηγείται λεπτομερής κλινική εξέταση από ομάδα ιατρών και φυσιοθεραπευτών που εξειδικεύονται στο λεμφοίδημα και ακολουθεί πλήρης εργαστηριακός έλεγχος που περιλαμβάνει λεμφαγγειογραφία και ειδική μαγνητική τομογραφία, ώστε να απεικονιστεί το ακριβές σημείο της διακοπής της λεμφικής κυκλοφορίας.
Αν πρόκεται για λεμφοίδημα Σταδίου 0 (υποκλινικό στάδιο) ή Σταδίου Ι, οι ασθενείς αντιμετωπίζονται με εξειδικευμένες φυσιοθεραπείες που στόχο έχουν τον έλεγχο του οιδήματος και την προφύλαξη από την εξέλιξη της νόσου.
Όταν οι ασθενείς πάσχουν από λεμφοίδημα Σταδίου ΙΙ ή ΙΙΙ τότε προτείνεται η χειρουργική επέμβαση για την οριστική θεραπεία του λεμφοιδήματος. Οι χειρουργικές επεμβάσεις που εφαρμόζονται είναι είτε η μεταμόσχευση αυτόλογων λεμφαδένων (μεταφορά λεμφαδένων του ίδιου οργανισμού), είτε η αποκατάσταση με μικροχειρουργικές λεμφοφλεβικές αναστομώσεις.

Σκοπός της επέμβασης είναι να κατευθύνει την περίσσεια της λέμφου από το λεμφικό σύστημα στο φλεβικό δίκτυο.
Οι λεμφοφλεβικές αναστομώσεις έχουν ένδειξη σε ασθενείς με υπερπλασία των λεμφαγγείων, όπως αυτό διαπιστώνεται στη μαγνητική τομογραφία.
Όπως και στη μεταμόσχευση λεμφαδένων, η επέμβαση γίνεται με γενική αναισθησία, χωρίς ιδιαίτερο μετεγχειρητικό πόνο και οι ασθενείς κινητοποιούνται την ίδια μέρα. Οι φυσιοθεραπείες ξεκινούν μετά τη 3η μετεγχειρητική μέρα με ειδικές μαλάξεις και επιδέσεις.
Ο στόχος των επεμβάσεων είναι η μείωση της περιμέτρου του λεμφοιδηματικού μέλους κάτι που φαίνεται από το πρώτο τρίμηνο. Στη συνέχεια και μετά από 6 μήνες με 1 χρόνο ενώ γίνεται η διακοπή της φυσιοθεραπείας και των ελαστικών ενδυμάτων, το λεμφοίδημα δεν επιστρέφει.